ನಾಗಮಂಡಲದ ಕಪ್ಪಣ್ಣ – ಕನ್ನಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಲೋಕದ ಕಪ್ಪಣ್ಣ

ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡರ “ನಾಗಮಂಡಲ” ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪಣ್ಣ-ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಎಂಬ ಎರಡು ಪಾತ್ರಗಳು ಬರುತ್ತವೆ.  ಆ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಮೇಲ್ನೋಟಕ್ಕೆ ಹುಂಬನಂತೆ ಕಾಣುವವನು. ತನ್ನ ಕಣ್ಣಿಲ್ಲದ ತಾಯಿಯನ್ನು ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ಇಡೀ ಊರಿನ ತುಂಬಾ ಓಡಾಡುವವನು. ಊರಿನ ಎಲ್ಲರ ಬಗ್ಗೆ ಕಕ್ಕುಲಾತಿ ಇರುವವನು. ಎಲ್ಲರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಕಣ್ಣಿಲ್ಲದ ತಾಯಿಗೆ ತಿಳಿಸುವವನು. ತಾಯಿ ಸೂಚಿಸಿದ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವವನು. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಇಡೀ ಊರಿನ ಎಲ್ಲರ ಸುಖವನ್ನೂ ಚಿಂತಿಸುವವನು. ಒಡೆದು ಹೋದ ರಾಣಿಯ ಕುಟುಂಬವನ್ನು ಒಂದು ಮಾಡಲು ತನ್ನ ಕೈಲಾದ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುವವನು.

ನಮ್ಮ ನಡುವಿನ ಅಪರೂಪದ ಸಂಘಟಕ, ಬೆಳಕು ವಿನ್ಯಾಸಕ, ರಂಗ ನೇಪಥ್ಯ ಪ್ರವೀಣ, ಜನಪದ ಜಾತ್ರೆಗಳ ಆಯೋಜಕ ಹೀಗೆ ಹಲವು ಬಿರುದುಗಳನ್ನು ನೀಡಬಹುದಾದ ಶ್ರೀನಿವಾಸ್‌ ಜಿ ಆಲಿಯಾಸ್‌ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರು ಗಿರೀಶ್‌ ಕಾರ್ನಾಡರ ನಾಗಮಂಡಲದಲ್ಲಿ ಬರುವ ಕಪ್ಪಣ್ಣನ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಅನ್ವರ್ಥಕ. ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಳವಳಿ ಎಂಬ ತಾಯಿಯನ್ನು ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ನಾಡೆಲ್ಲಾ ತಿರುಗಿದ್ದಾರೆ, ತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಸಮಸ್ಯೆಗಳು ಕಂಡಾಗ ತಮ್ಮ ಬೆನ್ನ ಮೇಲಿರುವ ತಾಯಿಯ ಮಾತಿನಂತೆ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವುಗಳೆಲ್ಲವೂ ಎಲ್ಲರ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದಿಲ್ಲದೆ ಇರಬಹುದು. ಹಲವರು ಕಪ್ಪಣ್ಣನವರು ರೂಪಿಸಿದ ಪರಿಹಾರಗಳಿಗೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧ ನಿಲುವಿನವರು ಇರಬಹುದು. ಆದರೆ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಯಾರೂ ಅಲ್ಲಗಳೆಯಲಾರರು. ಹೀಗಾಗಿಯೇ ಈಗ ಎಪ್ಪತ್ತೈದರ ಹಂತ ತಲುಪಿರುವ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಕನ್ನಡ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಲೋಕದ ಸಾಕ್ಷಿಪ್ರಜ್ಞೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ ನಡೆದಾಡುವ ರಂಗಚರಿತ್ರಕಾರರಾಗಿ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಇದ್ದಾರೆ ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದು.

ನಾನವರನ್ನು ನನ್ನ ಬಾಲ್ಯ ಕಾಲದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಾ ಬೆಳೆದಿದ್ದೇನೆ. ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿನ ನಿರಂತರ ರಂಗಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದಡಬಡನೆ ಓಡಾಡುತ್ತಾ ಹಲವು ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಶ್ರೀನಿವಾಸ್‌ ಜಿ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ನಾನು ಎಂಬತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ರಂಗಚಟುವಟಿಕೆ ಮಾಡುವ ಕಾಲಕ್ಕೆ ವಾರ್ತಾ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಂಡು ನಾಡಿನಾದ್ಯಂತ ರಂಗಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಸಂಘಟಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಮೊದಲಿಗೆ ಇವರೊಬ್ಬ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದ ನನ್ನಂತಹವರಿಗೆ ಅಚ್ಚರಿಯಾಗುವಂತೆ ಹವ್ಯಾಸೀ ರಂಗಭೂಮಿಯ ಹಲವು ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳ ಹಿಂದೆ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಇರುತ್ತಿದ್ದರು. ಅಷ್ಟು ಯಾಕೆ ಸಿನಿಮಾಗಳಿಗೆ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಕೊಡುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲೂ ಇವರದೇ ಕೆಲಸ. ಎಂಎಸ್‌ಐಎಲ್‌ ನವರು ನಡೆಸುವ ಸುಗಮ ಸಂಗೀತದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ರೂವಾರಿ ಕಪ್ಪಣ್ಣ. ವಿಧಾನಸೌಧದ ಮುಂದೆ ವಾರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತಿದ್ದ ಜನಪದ ಜಾತ್ರೆಯ ರೂವಾರಿಯೂ ಕಪ್ಪಣ್ಣ. ಹಲವು ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತಿದ್ದ ಉತ್ಸವಗಳ ಬೆನ್ನೆಲುಬು ಕಪ್ಪಣ್ಣ. ಸರ್ಕಾರದ ಯಾವುದೋ ನಿಲುವು ಅಥವಾ ಯಾವುದೋ ಸಮಕಾಲೀನ ಕೇಡಿನ ವಿರುದ್ಧ ಟೌನ್‌ಹಾಲ್‌ ಎದುರು ಸಾಹಿತಿ ಕಲಾವಿದರು ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿ ಧಿಕ್ಕಾರ ಕೂಗಿದರೆ ಅದರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಹಿಂದೆ ಇರುತ್ತಿದ್ದವರು ಕಪ್ಪಣ್ಣ. ಹೀಗೆ ವರುಷದ ಎಲ್ಲಾ ದಿನವೂ ಕರುನಾಡಿನ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ತಮ್ಮ ಜೀವವನ್ನು ಮುಡಿಪಾಗಿಟ್ಟ ಅಪರೂಪದ ಮಾನವೀಯ ಹೃದಯಿ ನಮ್ಮ ಕಪ್ಪಣ್ಣ.

ಸಂಘಟಕ ಕಪ್ಪಣ್ಣ

ಎಂಬತ್ತರ ದಶಕದ ಬಹುಮುಖ್ಯ ನಾಟಕೋತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ನಾಟ್ಯಸಂಘ ಥಿಯೇಟರ್‌ ಸೆಂಟರ್‌ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ರಂಗೋತ್ಸವ ಮುಖ್ಯವಾದುದು. ನನಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಈ ನಾಟಕೋತ್ಸವ ಇಷ್ಟವಾಗಲು ಇದ್ದ ಕಾರಣ ಈ ಉತ್ಸವಲದಲ್ಲಿ ನಾಟಕಗಳಿಗೆ ನಗದು ಬಹುಮಾನ ಕೊಡುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ನಗದು ಬಹುಮಾನ ನಮಗಾಗ ಬಹುಮುಖ್ಯ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ನಾನು ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ನಾಟಕ ತಂಡದ ಮೂಲಕ ನಾನು ಎರಡು ಸಲ ಈ ರಂಗೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಬಗೆಯ ಬಹುಮಾನ ಪಡೆದಿದ್ದೆ. ಆಗೆಲ್ಲ ಈ ಉತ್ಸವಕ್ಕೆ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಹೋದರೆ ಎದುರಾಗುತ್ತಿದ್ದವರು ಕಪ್ಪಣ್ಣ. ಅವರ ನಿಜವಾದ ಹೆಸರು ಶ್ರೀನಿವಾಸ್‌ ಎಂಬುದು ಅರಿವಾಗುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ ನನ್ನಂತಹ ಹಲವರಿಗೆ ಈ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಎಷ್ಟು ಬಾಯಿಪಾಠ ಆಗಿತ್ತೆಂದರೆ ಈಗಲೂ ಯಾರಾದರೂ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅನ್ನುವ ಬದಲಿಗೆ ಬೇರೆ ಹೆಸರಿಂದ ಅವರನ್ನು ಕರೆದರೆ ನಮಗೆ ಗುರುತು ಹತ್ತದೆ ಹೋಗಬಹುದು.

ನಾನು ಆಗಷ್ಟೇ ಅಭಿನಯತರಂಗ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ರಂಗತರಬೇತಿ ಪಡೆದಿದ್ದವನು ಹೀಗಾಗಿ ರವೀಂದ್ರ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಹಾ ಅಂಜಿಕೆ, ಹಿಂಜರಿಕೆ. ಆದರೆ ಹೇಗಾದರೂ ಈ ನಾಟ್ಯಸಂಘದ ನಾಟಕೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ನನ್ನ ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ಆಗುವಂತೆ ಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ಹಂಬಲ. ಆ ದಿನದ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿಯ ಕೆಲಸ ಮುಗಿಸಿ ಸಂಜೆ ನಾಲ್ಕರ ಸುಮಾರಿಗೆ ಹೆದರುತ್ತಲೇ ರವೀಂದ್ರ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರದ ಮೆಟ್ಟಿಲು ಹತ್ತುತ್ತಿದೆ. ಬಾಗಿಲಲ್ಲೇ ಎದುರಾದವರು ಕಪ್ಪಣ್ಣನವರೇ. ನಗೆ ಅವರು ಯಾರೆಂದು ಗೊತ್ತು. ಅವರಿಗೆ ನಾನ್ಯಾರು ಎಂದು ತಿಳಿದಿಲ್ಲದ ಕಾಲ ಅದು. ನಾನು ಅಂಜುತ್ತಾ ಅವರ ಬಳಿ ನಾಟ್ಯಸಂಘ, ಅರ್ಜಿ ಎಂದು ತೊದಲುತ್ತಾ ಹೇಳಿದೆನೆಂದೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರು ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ್ದ ಹಂಗಾಮಿ ಕಚೇರಿಯ ದಿಕ್ಕು ತಿಳಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿಗೆ ದಡಬಡಿಸಿ ಹೋದೆ. ಅಲ್ಲಿದ್ದವರು ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಉಷಾಲ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಪ್ರಸಾದ್‌ ಎಂಬ ಆನಂತರ ನನ್ನ ಗೆಳೆಯರಾದವರು. ಅವರು ನೀಡಿದ ಅರ್ಜಿ ಎಲ್ಲಾ ತುಂಬಿಸಿ ಕೊಟ್ಟೆ. ಅದನ್ನೋದಿದ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಉಷಾಲ ಅವರು “ಸಾರ್‌, ಸಾರ್”‌ ಎಂದು ಯಾರನ್ನೋ ಕರೆದರು. ಬಂದದ್ದು ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರು. ಅವರಿಗೆ ನನ್ನ ಅರ್ಜಿ ಕೊಟ್ಟು ಈ ಹುಡುಗ ನಾಟಕ ತಾನೇ ಬರೆದು ನಿರ್ದೇಶನ ಕೂಡ ಮಾಡ್ತಾ ಇದಾನೆ ಎಂದು ಉಷಾಲ ಅವರು ಹೇಳಿದ್ದಷ್ಟೇ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರು ಅತೀವ ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಏನು ನಾಟಕ? ಹೇಗೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತಾ ಇದ್ದೀಯ? ಎಂದೆಲ್ಲಾ ಕೇಳಿದರು. ನಾನು ನನ್ನ ಬಗಲ ಚೀಲದಲ್ಲಿದ್ದ ಅರೆಬರೆ ನಾಟಕದ ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟು ಮತ್ತು ಆ ನಾಟಕದ ಸಜ್ಜಿಕೆಗೆ ಮತ್ತು ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಎಂದು ಜೋಡಿಸಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಫೋಟೊಗಳು, ಇತರೆ ಸಿದ್ಧತೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ. ಅವರದನ್ನೆಲ್ಲಾ ನೋಡುತ್ತಾ ನೋಡುತ್ತಾ “ಏಯ್‌ ಈ ಹುಡುಗಂಗೆ ಕಾಫಿ ಕೊಡುಸ್ರೊ” ಎಂದು ಸಂಭ್ರಮಿಸುತ್ತಾ ಸುತ್ತಲೂ ಇದ್ದವರಿಗೆಲ್ಲಾ ಇವನು ನಾಟಕಕಾರ, ನಿರ್ದೇಶಕ ಎಂದು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ಅವರು ಸಂಭ್ರಮ ಪಡುತ್ತಾ ಇದ್ದಾಗ ನಾನು ನಾಟಕ ಹೇಗೆ ಮಾಡಿಸುತ್ತೇನೋ ಎಂಬ ಭಯ ನನಗಿತ್ತು ಎಂಬ ಮಾತು ಬೇರೆ. ಆದರೆ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರು ಹೀಗೆ ನನ್ನಂತಹವನಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ಕಲಾವಿದ, ನಾಟಕಕಾರ, ಜನಪದ ಅಭ್ಯಾಸಿ ಸಿಕ್ಕರೆ ಇದೇ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಭ್ರಮಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಂತಹವರನ್ನು ವೇದಿಕೆಗೆ ಹತ್ತಿಸಲು ಇನ್ನಿಲ್ಲದ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರ ವಿಶಾಲ ಹೃದಯಿ ಗುಣ.

ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ನಾನು ಮೈನಾ ಚಂದ್ರು ಅವರ ತಂಡಕ್ಕೆ ರಂ.ಶ್ರೀ. ಮುಗಳಿ ಅವರ ಕಾದಂಬರಿ ಆಧರಿಸಿದ “ಅಗ್ನಿವರ್ಣ” ಎಂಬ ನಾಟಕ ಮಾಡಿಸಲು ಸಿದ್ಧತೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದೆ. ಆ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆ ಆಟವನ್ನು ಬಳಸಬೇಕಿತ್ತು. ಯಾರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವುದು? ಹೇಗೆ ತಂಡಕ್ಕೆ ಅದನ್ನು ಕಲಿಸುವುದು ಎಂಬ ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿದ್ದೆ. ಆಗ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ರಿಜಿಸ್ಟ್ರಾರ್‌ ಆಗಿದ್ದವರು ಕಪ್ಪಣ್ಣ. ಕಾರಂತರ ಕ್ಯಾಂಟೀನ್‌ ಬಳಿ ನಾನು ಇನ್ಯಾರ ಜೊತೆಗೊ ಆಡುವ ಮಾತು ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು ಅನಿಸುತ್ತದೆ. ರೇವಣ್ಣ ಅವರನ್ನು ನಮ್ಮ ತಾಲೀಮಿನ ಜಾಗಕ್ಕೆ ಕಳಿಸಿ ನನ್ನನ್ನು ಬರಹೇಳಿದರು. ಆಗ ರವೀಂದ್ರ ಕಲಾಕ್ಷೇತ್ರ ಕಟ್ಟದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದ ಅಕಾಡೆಮಿಯ ಕಚೇರಿಗೆ ಹೋದವನಿಗೆ ಬೆಳಗಲ್‌ ವೀರಣ್ಣ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿ, ಅವರು ಇಂತಹ ದಿನದಿಂದ ಇಂತಹ ದಿನಕ್ಕೆ ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ನಿಮ್ಮ ತಂಡಕ್ಕೆ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆ ಕಲಿಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದರು. ನಾನು ಹಣದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಏನು ಮಾಡುವುದು ಎಂಬ ಗೊಂದಲದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಈ ತೊಗಲುಗೊಂಬೆ ಶಿಬಿರವನ್ನು ನಿಮ್ಮ ತಂಡಕ್ಕಾಗಿ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದೆ ಎಂದು ನಮ್ಮ ತಂಡದ ಸಂಕಷ್ಟ ನಿವಾರಿಸಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ಯಾವುದೇ ರಂಗತಂಡವು ಮಾಡುವ ಹೊಸ ಪ್ರಯೋಗಗಳಿಗೆ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಹಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಆಯಾ ತಂಡದವರು ನೀಡಬಹುದು.

ಕೆಲ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಾನು ಬಳ್ಳಾರಿಯ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ದರೋಜಿ ಈರಮ್ಮ ಅವರ ಊರಿಗೆ ಹೋಗಿದ್ದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕ ಹಲವು ಜನಪದ ಕಲಾವಿದರ ಜೊತೆಗೆ ಮಾತುಕತೆ ಆಡುವಾಗ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರೂ ಹೇಳಿದ್ದು ಒಂದೇ ಹೆಸರು. “ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರಿಂದ ನಮಗೆ ನಿಯಮಿತ ಆದಾಯ ಬರುವಂತಾಯಿತು. ಅವರು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದ ಜನಪದ ಜಾತ್ರೆಗಳು ನಮ್ಮ ಬದುಕಿಗೆ ನೆಮ್ಮದಿ ಒದಗಿಸದವು. ಈಗ ನಮಗೆ ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವಾದರೂ ಆಹ್ವಾನ ಬರುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ನಮ್ಮ ಗೌರವಧನ ಕೂಡ ನಿಗದಿಯಾಗಿದೆ.” ಹೀಗೆ ಯಾವುದೋ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಇರುವ ಜನಪದ ಕಲಾವಿದರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಸಿಗುವಂತೆ ಮಾಡುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಅವರ ಬದುಕಿಗೆ ನೆಮ್ಮದಿಯನ್ನು ಸಹ ಒದಗಿಸುವ ಕೆಲಸ ಯೋಜಿಸುವುದು ಸಣ್ಣ ವಿಷಯವಲ್ಲ. ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರು ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟ ಮಾರ್ಗ ಮುಂದೆ ಹಲವು ಸಂಘಟಕರಿಗೆ ಜನಪದ ಮೇಳಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ದಾರಿ ಆಯಿತು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಹಲವು ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು ಸಹ ಈ ಜನಪದ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ತಮ್ಮ ಮೆರವಣಿಗೆಗೆ, ಮೇಳಕ್ಕೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತಾಯಿತು. ಒಂದೊಳ್ಳೆಯದು ಹಲವು ದಾರಿಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಇದೂ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯಷ್ಟೇ.

ನಾನಾಗ ಟಿವಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದೆ. ಟಿವಿ ಎಂಬ ಮಾಧ್ಯಮಕ್ಕೆ ಕರುನಾಡಲ್ಲಿ ೨೫ ವರ್ಷ ತುಂಬಿದಾಗ ಅದನ್ನು ಸಂಭ್ರಮಿಸಲು ಹಲವು ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಯೋಜಿಸಿದ್ದೆ. ಬಾಗಲಕೋಟೆ, ಬಳ್ಳಾರಿ, ಮೈಸೂರು, ದಾವಣಗೆರೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್‌ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು. ಆ ಊರುಗಳಿಗೆ ಹೋಗುವ ಮುನ್ನ ನಾನು ಭೇಟಿಯಾದದ್ದು ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರನ್ನ. ಅವರು ಆಯಾ ಊರಿನಲ್ಲಿ ಯಾರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಬೇಕು? ಯಾರು ನೇಪಥ್ಯಕ್ಕೆ ಒದಗುತ್ತಾರೆ? ಯಾರು ಸಂಘಟನಾ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಆಗುತ್ತಾರೆ? ಯಾರು ಕುರ್ಚಿ, ಪೆಂಡಾಲು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ? ಯಾರು ಊಟ, ವಸತಿ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿ ಊರಿನ ಜನರ ಪಟ್ಟಿ ಕೊಟ್ಟರು. ಆ ಎಲ್ಲಾ ಹೆಸರುಗಳ ಪಟ್ಟಿ ಹಿಡಿದು ಆಯಾ ಊರಿಗೆ ಹೋಗಿ ನಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಆಯೋಜಿಸುವಾಗಲೇ ತಿಳಿದದ್ದು ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಕಪ್ಪಣ್ಣನವರ ಜೊತೆಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ತಯಾರಾದ ಸಂಘಟನಾ ಪಡೆ ಎಂಬುದು. ಈ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ರಂಗಭೂಮಿಗೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಬೃಹತ್‌ ಪಡೆ ತಯಾರು ಮಾಡುವುದು ಸಣ್ಣ ಮಾತಲ್ಲ. ಇದು ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಎಷ್ಟು ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಕನ್ನಡಿ ಎನ್ನಬಹುದು.

ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ಸಿನಿಮಾಗಳಿಗೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ ವಾರ್ಷಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆ ಬಹುಕಾಲದಿಂದ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ. ಆದರೆ ಅದು ಯಾವಾಗಲೂ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಆಗರವಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು. ಯಾರಿಗೋ ಹೋಗಬೇಕಾದ ಫಲಕ ಇನ್ಯಾರಿಗೋ? ಯಾರದೋ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಮತ್ಯಾರಿಗೋ? ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತರಿಗೆ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಜಾಗವಿಲ್ಲ? ಹೀಗೆಲ್ಲಾ ಆಗುತ್ತಿತ್ತು. ಸುಮಾರು ಎಂಬತ್ತರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕಪ್ಪಣ್ಣ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಅಲ್ಲಿಂದಾಚೆಗೆ ಈ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟುತನ, ಶಿಸ್ತು ಬಂದಿತು. ಯಾರು ಎಲ್ಲಿ ಕೂರಬೇಕು? ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಫಲಕಗಳು ಎಲ್ಲಿರಬೇಕು? ಯಾರ ಬಗ್ಗೆ ನಿರೂಪಕರು ಏನು ಮಾತಾಡಬೇಕು? ವೇದಿಕೆಯ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೇಗಿರಬೇಕು? ಈ ಎಲ್ಲ ವಿವರಗಳನ್ನು ಸ್ವತಃ ಹಿಂದೆಯೇ ನಿಂತು ಸರಿಪಡಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಒಂದು ಘನತೆ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿದವರು ಕಪ್ಪಣ್ಣ. ಅವರು ವಾರ್ತಾ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಎಪ್ಪತ್ತರ ದಶಕದಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಈ ಕೆಲಸದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರ ಹೆಗಲೇರಿದ್ದು ಬಹಳ ತಡವಾಗಿ. ಅದರಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪಡೆದವರಿಗೂ ಮತ್ತು ಕೊಡುವವರಿಗೂ ಘನತೆ ಸಿಕ್ಕಂತಾಯಿತು. ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರ ನಿವೃತ್ತಿಯ ನಂತರ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ ನೀಡಿದ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪ್ರದಾನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಅದೇ ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಅವರ ಕೊಡುಗೆ ಎಂತಹದು ಎಂಬುದನ್ನು ನೆನಪಿಸಿತ್ತು.

ಹೀಗೇ ಕಪ್ಪಣ್ಣನವರ ವಿಶ್ವರೂಪವನ್ನು ಅರಿಯಲು ನನ್ನ ಬದುಕಿನ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆ ಹೇಳಬಹುದು. ಸಮಕಾಲೀನ ರಂಗಭೂಮಿಯ ಯಾರನ್ನಾದರೂ ಕೇಳಿದರೆ ಈ ವಿಶ್ವರೂಪದ ಇನ್ನೂ ಹಲವು ಹತ್ತುಮುಖಗಳು ದೊರೆಯಬಹುದು. ಇಂತಹ ನಮ್ಮ ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಆಲಿಯಾಸ್‌ ಜಿ. ಶ್ರೀನಿವಾಸ್‌ಗೆ ಎಪ್ಪತ್ತೈದಾಗಿದೆ. ಅವರ ಉಳಿದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ದರ್ಶನಗಳನ್ನು ನೀಡುವ ಭಾಗ್ಯ ನಮಗೆ ದೊರೆಯಲಿ. ಕಪ್ಪಣ್ಣ ಕನ್ನಡದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಚಳವಳಿಗಳನ್ನು “ನಾಗಮಂಡಲ” ನಾಟಕದಂತೆ ಬೆನ್ನ ಮೇಲೆ ಹೊತ್ತು ಕಾಪಾಡುತ್ತಿರಲಿ. ಆ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಜನ ಮರಿ ಕಪ್ಪಣ್ಣಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವಂತಾಗಲಿ.

– *** –

ವಿಶ್ವ ರಂಗಭೂಮಿ ದಿನದ ಸಂದೇಶ ೨೦೨೨

ಸಂದೇಶಕಾರರು: ಪೀಟರ್ ಸೆಲ್ಲರ್ಸ್

(ಕನ್ನಡ ಅನುವಾದ – ಬಿ. ಸುರೇಶ)

ಪ್ರಿಯ ಸಂಗಾತಿಗಳೇ,

ಇಡೀ ಜಗತ್ತು ಕ್ಷಣಕ್ಷಣದ ಸುದ್ದಿ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿರುವಾಗ, ಸೃಜನಶೀಲ ವೃತ್ತಿಯವರಾದ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ನಮ್ಮ ನೈಜ ಶಕ್ತಿ, ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಬಳಸಿ ಈ ಮಹಾಕಾಲದ, ಮಹಾ್ ಬದಲಾವಣೆಯ ಪರ್ವದ, ಮಹಾನ್ ತಿಳುವಳಿಕೆಯ, ಮಹಾನ್ ಪ್ರತಿಬಿಂಬದ, ಮಹಾನ್ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ನಮ್ಮ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಬಹುದೇ? ನಾವೀಗ ಮನುಕುಲದ ಚರಿತ್ರೆಯ ಮಹಾನ್  ಕಾಲಘಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದೇವೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ನಮ್ಮೊಳಗೆ ಆಗುತ್ತಿರಬಹುದಾದ ತೀವ್ರ ಹಾಗೂ ಮುಖ್ಯವಾದ ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು, ನಮ್ಮ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಮಾತು, ಭಾವದ ಮೂಲಕ ಪ್ರಕಟಗೊಳಿಸುವುದು ಸುಲಭವಲ್ಲ.

ದಿನವೆಲ್ಲಾ ನಾವು ಕೇವಲ ಸುದ್ದಿಚಕ್ರದಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿಲ್ಲ ಬದಲಿಗೆ ಕಾಲದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವವರಂತೆ ಜೀವಿಸಿದ್ದೇವೆ. ನಮ್ಮ ಅನುಭವದ ಗಾಢತೆಯನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ದಿನಪತ್ರಿಕೆಗಳಾಗಲಿ, ಇನ್ನಿತರ ಮಾಧ್ಯಮಗಳಾಗಲಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿಲ್ಲ.
ಯಾವ ಭಾಷೆಗೆ, ಯಾವ ಚಲನೆಗೆ ಯಾವ ಪ್ರತಿಮೆಗೆ ನಮ್ಮ ಅನುಭವವನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇದೆ? ಬದುಕಿನ ಅನುಭವವನ್ನು ಜಾಳಾದ ಸುದ್ದಿ ಆಗಿಸುವುದರ ಹೊರತಾಗಿ ನೋಡುಗನಲ್ಲಿ ಅನುಭೂತಿ ಮೂಡಿಸುವಂತೆ ದಾಟಿಸುವುದು ಹೇಗೆ?

ರಂಗಭೂಮಿಯೊಂದೇ ನಿಜವಾದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಅನುಭವ ದಾಟಿಸಬಲ್ಲ ಮಾಧ್ಯಮ.

ನಿರಂತರ ಸುಳ್ಳು ಸುದ್ದಿಗಳ, ಕಪಟ ಪ್ರಚಾರಿಗಳ, ಹುಸಿ ಮುನ್ಸೂಚನೆಗಳ ಬಲೆಯಿಂದಾಚೆಗೆ ಸಾಗಿ ಬದುಕಿನ ಅನಂತತೆಯನ್ನು, ಸಾತತ್ಯವನ್ನು, ಸಾಂಗತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿ ನೀಲಿ ಬಾನಿನಂತೆ ಇತರರಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವುದಾದರೂ ಹೇಗೆ? ಕಳೆದರೆಡು ವರುಷಗಳ ಕೋವಿಡ್ ಮಹಾಮಾರಿ ಜನರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಮುದುಡಿಸಿದೆ, ಬದುಕುಗಳನ್ನು ಸಂಕುಚಿತಗೊಳಿಸಿದೆ, ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಮುರಿದಿದೆ ಮತ್ತು ನಮ್ಮನ್ನು ಮರಳಿ ಸೊನ್ನೆಯಾಗಿಸಿದೆ.
ಈಗ ಅದ್ಯಾವ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಬಿತ್ತುವುದು? ಯಾವ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಮರುಪೂರಣಗೊಳಿಸುವುದು? ಅತಿಯಾಗಿರುವ, ಅತಿಕ್ರಮಿಸಿರುವ ಅನಗತ್ಯ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ತೆಗೆಯಬೇಕಿದೆ. ಹಲವರು ಅಂಚಿನಲ್ಲಿ ಬದುಕುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಹಿಂಸೆ ಎಂಬುದು ಅತಾರ್ಕಿಕವಾಗಿ ಅನಪೇಕ್ಷಿತವಾಗಿ ತಾಂಡವ ಆಡುತ್ತಿದೆ. ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಹಲವು ಅಂಗಗಳು ಈ ಹಿಂಸೆಗೆ ಮೂಕ ಸಾಕ್ಷಿಗಳಾಗಿವೆ.

ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ನೆನಪಿನ ಕಣಜ ತೆರೆದಿಡಬಲ್ಲ ಆಚರಣೆ ಯಾವುದು? ನಾವು ಯಾವ ನೆನಪಿನ ಕೋಶ ತೆರೆಯಬೇಕು? ನಮ್ಮ ಯಾವ ಚಲನೆಗಳನ್ನು ಮರುರೂಪಿಸಬೇಕು? ಮರಳಿ ತಾಲಿಮು ಆರಂಭಿಸಲು ಸರಿ ದಾರಿ ಯಾವುದು?
ಇವೆಲ್ಲ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತರವಾಗಬಲ್ಲ ಹೊಸ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನುಳ್ಳ ಹೊಸ ರಂಗಭೂಮಿ ಕಟ್ಟಬೇಕಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಸೇರಬೇಕಿದೆ. ನಮ್ಮೆಲ್ಲ ತಲ್ಲಣಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಿದೆ. ಸಂಕಟಗಳ ಕೈ ತುತ್ತು ಪಡೆದು ಸಮಾನತೆಯ, ಸಹನೆಯ ನೋಡುಗ – ಕೇಳುಗ ಸೇರಬಲ್ಲಂತಹ ತೆರಪುಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಬೇಕಿದೆ.

ಮನುಷ್ಯರು, ದೇವರುಗಳು, ಗಿಡಗಂಟಿಗಳು, ಪಶುಪಕ್ಷಿಗಳು, ಮಳೆಯ ಹನಿ, ಕಣ್ಞೀರ ಬಿಂದುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಮರುಜೀವ ಪಡೆಯಬಹುದಾದ ಎಲ್ಲವುಗಳಿಗೆ ಸ್ವಾಸ್ಥ್ಯ ನೀಡಬಲ್ಲ ಭೂಮಿ ಎಂದರೆ ಅದು ರಂಗಭೂಮಿ. ಸಮಾನತೆ, ಸಹನತೆಯ ದೀಪಗಳು ಈ ರಂಗಭೂಮಿಯನ್ನು ಬೆಳಗುತ್ತಿವೆ. ಸಮಚಿತ್ತತೆ, ಸಮಾನ ಕ್ರಿಯೆ, ಸಹನೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ತೊಡೆಯಬಲ್ಲ ಸಾವಯವ ಸಂಬಂಧದಿಂದ ರಂಗಭೂಮಿ ಜೀವಂತವಾಗಿದೆ.

ಬುದ್ದನು ತನ್ನ “ಅವತಂಸಕ ಸುತ್ತ”ದಲ್ಲಿ  ಮನುಷ್ಯನ ನೆಮ್ಮದಿಯ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಬೇಕಾದ ಹತ್ತು ಸಹನೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು – ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕೇವಲ ಮರೀಚಿಕೆ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಬಲ್ಲ ಸಹನೆ. ರಂಗಭೂಮಿಯು ಯಾವಾಗಲೂ ಇಂತಹ ಮರೀಚಿಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಸಾಧನವಾಗಿದೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಭ್ರಮೆಗಳನ್ನು, ಅಂಧಶ್ರದ್ಧೆಗಳಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ನೀಡುವ ಶಕ್ತಿ ರಂಗಭೂಮಿಗಿದೆ. ನಾವಿಂದು ಬದಲಿ ವಾಸ್ತವಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗದ, ಭಿನ್ನ ದಾರಿಗಳನ್ನು ಹುಡುಕದ, ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿರುವ ಸಂಬಂಧದ ಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸದ ಹಾಗೆ ಗ್ರಸ್ಥರಾಗಿದ್ದೇವೆ.

ನಮ್ಮ ಮನಸ್ಸು, ಇಂದ್ರಿಯ, ಜಿಹ್ವೆ, ಗ್ರಹಣ ಮತ್ತು ಕಲ್ಪನಾ ಶಕ್ತಿಗಳ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಚರಿತ್ರೆಯ ಮರು ಓದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಸಹ ಹೊಸದಾಗಿ ರೂಪಿಸಬೇಕಿದೆ. ಈ ಕೆಲಸ ಏಕಾಂತದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಕೈ ಜೋಡಿಸಬೇಕು. ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದಾಗಿ ರಂಗಕ್ರಿಯೆ ನಡೆಸಬೇಕು ಎಂದು ತಿಳಿಸಲು ಇದು ಆಹ್ವಾನ.

ಈ ವರೆಗಿನ ನಿಮ್ಮೆಲ್ಲರ ದುಡಿಮೆಗೆ ಧನ್ಯವಾದ ತಿಳಿಸುತ್ತಾ,

– ಪೀಟರ್ ಸೆಲ್ಲರ್ಸ್

(ಪೀಟರ್ ಸೆಲ್ಲರ್ಸ್ ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ರಾಜ್ಯದ ಪಿಟ್ಸ್‌ಬರ್ಗ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವರು. ಅಪೇರಾ ಮತ್ತು ರಂಗಭೂಮಿ ನಿರ್ದೇಶಕರು ಹಾಗು ಹಲವು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಉತ್ಸವಗಳ ಪ್ರಧಾನ ನಿರ್ದೇಶಕರಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯರು.) 

Original Message in English:

Dear Friends,

As the world hangs by the hour and by the minute on a daily drip feed of news reportage, may I invite all of us, as creators, to enter our proper scope and sphere and perspective of epic time, epic change, epic awareness, epic reflection, and epic vision? We are living in an epic period in human history and the deep and consequential changes we are experiencing in human beings’ relations to themselves, to each other, and to nonhuman worlds are nearly beyond our abilities to grasp, to articulate, to speak of, and to express.

We are not living in the 24-hour news cycle, we are living at the edge of time. Newspapers and media are completely unequipped and unable to deal with what we are experiencing.

Where is the language, what are the moves, and what are the images that might allow us to comprehend the deep shifts and ruptures that we are experiencing? And how can we convey the content of our lives right now not as reportage but experience?

Theater is the artform of experience.

In a world overwhelmed by vast press campaigns, simulated experiences, ghastly prognostications, how can we reach beyond the endless repeating of numbers to experience the sanctity and infinity of a single life, a single ecosystem, a friendship, or the quality of light in a strange sky? Two years of COVID-19 have dimmed people’s senses, narrowed people’s lives, broken connections, and put us at a strange ground zero of human habitation.

What seeds need to be planted and replanted in these years, and what are the overgrown, invasive species that need to be fully and finally removed? So many people are on edge. So much violence is flaring, irrationally or unexpectedly. So many established systems have been revealed as structures of ongoing cruelty.

Where are our ceremonies of remembrance? What do we need to remember? What are the rituals that allow us at last to reimagine and begin to rehearse steps that we have never taken before?

The theater of epic vision, purpose, recovery, repair, and care needs new rituals. We don’t need to be entertained. We need to gather. We need to share space, and we need to cultivate shared space. We need protected spaces of deep listening and equality.

Theater is the creation on earth of the space of equality between humans, gods, plants, animals, raindrops, tears, and regeneration. The space of equality and deep listening is illuminated by hidden beauty, kept alive in a deep interaction of danger, equanimity, wisdom, action, and patience.

In The Flower Ornament Sutra, Buddha lists ten kinds of great patience in human life. One of the most powerful is called Patience in Perceiving All as Mirages. Theater has always presented the life of this world as resembling a mirage, enabling us to see through human illusion, delusion, blindness, and denial with liberating clarity and force.

We are so certain of what we are looking at and the way we are looking at it that we are unable to see and feel alternative realities, new possibilities, different approaches, invisible relationships, and timeless connections.

This is a time for deep refreshment of our minds, of our senses, of our imaginations, of our histories, and of our futures. This work cannot be done by isolated people working alone. This is work that we need to do together. Theater is the invitation to do this work together.

Thank you deeply for your work.

– Peter Sellars

ಸಿರಿಪಾದದ ಸ್ವಗತ

(ಶ್ರೀಪಾದ ಭಟ್ಟರು ಬರೆದಿರುವ “ನಟನೆಯ ಕೈಪಿಡಿ” ಹೊತ್ತಿಗೆಗೆ ಮುನ್ನುಡಿ.

ಹಾಗೆ ನೋಡಿದರೆ ನಮ್ಮ ಶ್ರೀಪಾದ ಭಟ್ಟರು, ಈಚೆಗೆ ಅವಧಿ ವೆಬ್‌ ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ಬರೆದ ಕೆಲವು ಲೇಖನಗಳನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿದರೆ ಬರೆದುದು ಕಡಿಮೆಯೇ. ಈಗ ಹೊಸದೊಂದು ಕೈಪಿಡಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಓದುಗರ ಜೊತೆಗೆ ಸಂವಾದ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ನನಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಸಂತೋಷದ ವಿಷಯ. ರಂಗಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟೊಂದು ಪ್ರಯೋಗ ಮಾಡಿರುವ ಇಂತಹ ಗೆಳೆಯರು ತಮ್ಮ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಅಕ್ಷರರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಹ ಇರಿಸುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಅದು ಇವತ್ತಿಗೆ ಹೇಗೆ ಬಳಕೆಯಾದೀತು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ ನಾಳೆಯ ತಲೆಮಾರಿಗೆ ಅತ್ಯುಪಯುಕ್ತ ಆಗಬಲ್ಲದು. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಪಾದ ಭಟ್ಟರ “ನಟನೆಯ ಕೈಪಿಡಿ”ಯನ್ನು ನೋಡಬೇಕು.

ನಟನೆ ಎಂಬುದು ಅಗಾಧವಾದುದು. ಅದು ಎಷ್ಟರ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕೌಶಲವೋ ಅಷ್ಟೇ ಆಯಾ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಒಳಮುಖಿ ಪಯಣದಿಂದ ಒದಗಿ ಬರುವ ಕಲೆ. ಹಾಗಾಗಿಯೇ “ನಟನೆಯನ್ನು ಕಲಿಸಲಾಗದು” ಎಂಬ ಮಾತು ಹೇಗೆ ಅರ್ಧ ಸತ್ಯವೋ, “ನಟನೆ ಕಲಿಯಬಹುದು” ಎಂಬುದೂ ಸಹ ಅರ್ಧ ಸತ್ಯವೇ. ನಟನೆಯನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡವರಿಗೆ ಈ ಅರ್ಧಸತ್ಯಗಳ ಹಿಂದಿನ ಪೂರ್ಣ ವಿವರವನ್ನು ಕೆಲವೇ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿ ದಾಟಿಸುವ ಹೊತ್ತಿಗೆಯಿದು. ಇಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತದವರಿಗೆ ನಟನೆಯ ಲೋಕಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶವೂ ದೊರೆಯುತ್ತದೆ, ಅದಾಗಲೇ ಒಂದಷ್ಟು ದೂರ ಬಂದಿರುವವರಿಗೆ ನಟನೆಯೆಂಬ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮಾಧ್ಯಮದ ಒಳತೊರೆಗಳು ಅನಾವರಣವಾಗುತ್ತವೆ. ಐದೈದು ಅಂಕಗಳ ಎರಡು ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿವೆ ಇಲ್ಲಿ. ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ನಟನೆಯನ್ನು ಕುರಿತ ಕೆಲವು ಸಾರ್ವಕಾಲಿಕ ಸತ್ಯಗಳಿದ್ದರೆ ಎರಡನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ನೇರವಾಗಿ ನಟರಾಗಬಲ್ಲವರ ಜೊತೆಗೆ ಸಂವಾದ ರೂಪದ ಮಾತುಗಳಿವೆ.  

ಇವುಗಳನ್ನು ಸ್ವಗತ ಎಂದು ಕರೆದೆ. ಕಾರಣವೇನೆಂದರೆ, ಇಲ್ಲಿರುವ ಮಾತುಗಳ ಮೂಲಕ ನಮ್ಮ ಸಿರಿಪಾದರು ತಮ್ಮೊಡನೆ ತಾವು ಮಾತಾಡುತ್ತಿರುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಈ ಸ್ವಗತಗಳು ನಟನೆಯನ್ನು ಕಲಿಯುವವರಿಗೆ ತಮ್ಮೊಡನೆ ಮನೆಯ ಹಿರಿಯಣ್ಣ ಆಡಿದ ಮಾತುಗಳು ಅನಿಸುವುದೂ ಹೌದು. ಹಾಗಾಗಿಯೇ ಇಲ್ಲಿರುವ ಹಲವು ಪಾಠಗಳು ನಾಲ್ಕು ದಶಕದಿಂದ ರಂಗಭೂಮಿ ಓಡನಾಟ ಇರುವ ನನಗೂ ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಪಾಠಗಳಾಗಿವೆ.

ರಂಗ ನಟನೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಹಲವು ಪುಸ್ತಕಗಳು ಬಂದಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಸಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ನಟನೆಯನ್ನು ಕುರಿತು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಹಂಚುತ್ತಾ, ಹಲವು ರಂಗಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಮೂಲಕ ನಟನೆ ಎಂಬ ಕೌಶಲ ಹಾಗೂ ಕಲೆಯನ್ನು ದಾಟಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ನಮ್ಮ ಸಿರಿಪಾದರ ಈ ಪ್ರಯತ್ನ ಆ ಎಲ್ಲಾ ಪುಸ್ತಕಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಮಾತಿಲ್ಲ. ನಟನೆಯನ್ನು ಕಲಿಯ ಹೊರಟವನಿಗೆ ಇರಬೇಕಾದ ಕಾಳಜಿಗಳ ಕುರಿತು ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಗೆ ಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಸರಳ ಮಾತುಗಳಿವೆ. ಅದರಿಂದಾಗಿ ಇಂತಹ ಕಿರುಹೊತ್ತಿಗೆಯು ನಟನೆಯ ಪರಿಚಯವೇ ಇಲ್ಲದವರಿಗೆ ಕೈಪಿಡಿಯಾಗುವುದಲ್ಲದೆ, ಒಂದಷ್ಟು ಹಾದಿ ಕ್ರಮಿಸಿದ ಜೀವಗಳಿಗೆ ಕೈಮರವಾಗಬಲ್ಲದು.

ಶಿರಸಿಯ ಗೆಳೆಯ ವಿಠ್ಠಲ ದಿಢೀರನೆ ಹೊರಟುಬಿಟ್ಟ. ಆತನ ನೆನಪಲ್ಲಿ ಇಂತಹದೊಂದು ಹೊತ್ತಿಗೆ ತರುವ ಮೂಲಕ ಸ್ವತಃ ವಿಠ್ಠಲ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಹೊಸಬರನ್ನು ಬೆಳೆಸುವ ಹಾದಿಯನ್ನು, ಜೀವದ ಗೆಳೆಯ ಶ್ರೀಪಾದರು ಮುಂದುವರೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ವಿಠ್ಠಲನ ನೆನಪು ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಮುಂದುವರೆಯುವುದು ನಿಜಕ್ಕೂ ಸಾರ್ಥಕ ಕೆಲಸ. ಇದೇ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ರಂಗಕಲೆಯ ಎಲ್ಲಾ ವಿಭಾಗಗಳ ಕುರಿತೂ ಕಿರುಹೊತ್ತಿಗೆಗಳು ಬರಲಿ ಎಂದು ಹಾರೈಸುತ್ತೇನೆ. ಬರೆಯುತ್ತಿರಿ ಎಂದು ನಮ್ಮ ಸಿರಿಪಾದರಿಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತೇನೆ.

                                                                        – ಬಿ.ಸುರೇಶ

೨೨ ಜುಲೈ ೨೦೨೧

ಬೆಂಗಳೂರು

ಶ್ರೀಪಾದ… ಶಿರಸಿಯ ಶ್ರೀಪಾದ…

ಯಾರನ್ನಾದರೂ ಗೆಳೆಯ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದಾದ್ದು ಹೆಮ್ಮೆಯ ವಿಷಯ ಎನಿಸುವುದಾದರೆ ಆ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಹೆಸರು ಶಿರಸಿಯ ಶ್ರೀಪಾದ ಭಟ್ಟ ಅವರದ್ದು. ನನಗೆ ಶ್ರೀಪಾದ ಕಳೆದ ಎರಡು ದಶಕದಿಂದ ಪರಿಚಯ. ಮೊದಲಿಗೆ ನಾನು, ಸರಸ್ವತಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಾ ಸೇರಿ ಬರೆದಿದ್ದ ನಾಟಕ “ರೆಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟುವಿರಾ?”ವನ್ನು ಉಡುಪಿಯ ಶಾಲಾ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶ್ರೀಪಾದ ಭಟ್ಟ ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಮೂಲಕ ನನ್ನ ಪರಿಚಯದ ವಲಯಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಆ ನಂತರ ನಮ್ಮ ಮೊದಲ ಭೇಟಿಯ ನೆನಪು ಮಾಸುವಷ್ಟು ಹಳೆಯ ಗೆಳೆಯರಾದರು. ನಾವಿಬ್ಬರೂ ಸೇರಿದಾಗ ಸ್ಥಳೀಯ ರಂಗಭೂಮಿಯಿಂದ ಹಿಡಿದು ಜಾಗತಿಕವಾದ ಎಲ್ಲಾ ವಿಷಯಗಳನ್ನೂ ಮಾತಾಡುತ್ತಾ ಕಳೆದಿದ್ದೇವೆ. ಶ್ರೀಪಾದರ ಮನೆಯ ಮಹಡಿಯಲ್ಲಿ ಕೂತು ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಯಾವುದೋ ನಾಟಕದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾ, ಅದನ್ನು ವೇದಿಕೆಗೆ ತರುವ ವಿವರ ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಶಿರಸಿಯ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ, ಉತ್ತರಕನ್ನಡದ ಹಲವು ಊರುಗಳಲ್ಲಿ ಓಡಾಡುತ್ತಾ ಸ್ಥಳೀಯ ರೈತರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು, ದಾಂಡೇಲಿಯ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಕಿವಿಯಾಗಿದ್ದೇವೆ. ನನ್ನದೇ ನಿರ್ದೇಶನದ “ಪುಟ್ಟಕ್ಕನ ಹೈವೇ” ಸಿನಿಮಾವನ್ನು ಶ್ರೀಪಾದರ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಲವು ಊರು, ಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿ, ನೋಡುಗರ ಜೊತೆಗೆ ಚರ್ಚೆ ಮಾಡಿದ್ದೇವೆ.

ಇದೆಲ್ಲದರ ಆಚೆಗೆ ಶ್ರೀಪಾದರು ಪ್ರತೀ ವರ್ಷ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವ ಹೊಸ ನಾಟಕವನ್ನು ನೋಡಲು ಆ ಊರು – ಈ ಊರು ಎಂದು ಅಲೆದದ್ದೂ ಇದೆ. ಕೆರೆಕೋಣದಂತಹ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಪಾದರು ಕಟ್ಟಿದ “ಮಾಂಟೋನ ಕತೆಗಳು” ಆಧರಿಸಿದ ನಾಟಕವನ್ನು ನೋಡಿ ಬೆರಗಾಗಿದ್ದೂ ಇದೆ. ವೇದಿಕೆ ಯಾವುದಾದರೂ ಆಗಿರಬಹುದು, ಅದಕ್ಕೆ ಏನೆಲ್ಲಾ ಮಿತಿಗಳು ಇರಬಹುದು, ಆ ರಂಗತಂಡದಲ್ಲಿ ನುರಿತ ನಟರು ಇಲ್ಲದೇ ಇರಬಹುದು, ಹೀಗೆ ಏನೆಲ್ಲಾ ಕಷ್ಟಗಳು ಎದುರಾದರೂ ಶ್ರೀಪಾದ ಅವುಗಳನ್ನು ಮೀರುವಂತೆ ರಂಗಕೃತಿ ಕಟ್ಟುತ್ತಾರೆ. ಅದೇ ಶ್ರೀಪಾದರ ವಿಶೇಷ.

ಹಾವೇರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶೇಷಗಿರಿ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯ ರೈತರನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿ, ಅಲ್ಲೊಂದು ರಂಗತಂಡ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ರಂಗಮಂದಿರವನ್ನೂ ಕಟ್ಟುವುದಕ್ಕೆ ಶ್ರೀಪಾದರು ಕಾರಣರಾದರು ಎಂಬುದು ನನ್ನಂತಹವರನ್ನು ಅಚ್ಚರಿಯಲ್ಲಿರುಸುತ್ತದೆ. ಒಬ್ಬ ಶಾಲಾ ಮಾಸ್ತರು, ಉರ್ದು ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಕಲಿಸುತ್ತಲೇ ತನ್ನೂರಿನ, ತನ್ನ ತಾಲ್ಲೂಕಿನ, ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ, ತನ್ನ ದೇಶದ ರಂಗಭೂಮಿಗೆ ನೀಡುವ ಕಾಣಿಕೆಯನ್ನು ಯಾರಾದರೂ ಗಮನಿಸದೆ ಇರಲು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲ. ಶ್ರೀಪಾದ ಮಾಸ್ತರಿಕೆ ಮಾಡುತ್ತಲೇ ಡಾಕ್ಟರ್ ಪ್ರಬಂಧ ಬರೆದಿರುವುದೂ ಹೌದು. ಆ ಪ್ರಬಂಧ ಬರೆವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನನ್ನಂತಹವರ ಜೊತೆಗೆ ಮಾತಾಡುತ್ತಾ, ಒಂದು ಜಿಲ್ಲೆಯ ರಂಗಚಳುವಳಿಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸುವ, ವಿಮರ್ಶಿಸುವ ಕ್ರಮ ಕುರಿತು ಚರ್ಚಿಸಿದ್ದೂ ಉಂಟು. ಇದೆಲ್ಲದರ ನಡುವೆಯೂ ಜಗತ್ತಿನ ಯಾವುದೋ ಮೂಲೆಯಲ್ಲಿ ಆದ ಯಾವುದೋ ರಂಗಪ್ರಯೋಗವನ್ನು ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಮೂಲಕವೇ ನೋಡಿ, ಅದನ್ನು ನೋಡಲು ನಮಗೂ ಪ್ರೇರೇಪಣೆ ನೀಡಿರುವುದೂ ಹೌದು.

ಇಂತಹ ಕೆಲಸಗಳ ಆಚೆಗೆ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಜೀವನವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲು ಶ್ರೀಪಾದ ಕಟ್ಟಿದ ರಂಗಪ್ರಯೋಗ, ಕನ್ನಡದ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಕಾಲೇಜು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಕಲಿಸಲು ಕಟ್ಟಿದ ರಂಗಪ್ರಯೋಗ, ಬೊಳುವಾರು ಮಹಮ್ಮದ್ ಕುಂಞ ಬರೆದ “ಪಾಪು ಗಾಂಧಿ”ಯ ರಂಗಪ್ರಯೋಗ – ಹೀಗೆ ಶ್ರೀಪಾದ ಅವರ ಪ್ರಯೋಗಗಳು ಒಂದು ನಾಡಿನ ಚಿಂತನಧಾರೆಗಳನ್ನು ಶೃತಿಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿವೆ.

ಈಗಲೂ ಏನ್ ಸಮಾಚಾರ ಎಂದರೆ ಎಲ್ಲೋ ಮಾಡಿಸುತ್ತಾ ಇರುವ ಹೊಸ ಪ್ರಯೋಗ ಕುರಿತು ಮಾತಾಡುತ್ತಾ, ನಮ್ಮನ್ನು ಹಾಗೇ ದುಡಿಯಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವ ಶ್ರೀಪಾದ ನನ್ನ ಗೆಳೆಯ ಎಂಬುದೇ ನನಗೆ ಈ ಜೀವನವು ದಯಪಾಲಿಸಿದ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಉಡುಗೊರೆ.

– ಬಿ.ಸುರೇಶ

ಅಭಿಮಾನಿ ಹಂತದಿಂದ “ಅಭಿಮಾನಿ” ಮಾಲೀಕ ಆದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ… ಒಂದು ಯಶೋಗಾಥೆ

ನನಗೆ ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಪರಿಚಯ ಆಗಿದ್ದು ರಾಜಕುಮಾರ್‌ ಅಭಿಮಾನಿಗಳ ಸಂಘಟದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ. ಆಗ ನನ್ನ ತಾಯಿ ಸಿನಿಮಾ ಪತ್ರಕರ್ತರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಮೂಲಕ ಸಿನಿಮಾ ಜಗತ್ತಿನ ವಿವರಗಳು ನಮಗೂ ತಲುಪುತ್ತಾ ಇದ್ದವು. ಅಂತಹ ಒಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅಣ್ಣಾವ್ರನ್ನ ಕುರಿತು ಅಮಿತಾಭ್‌ ಆಡಿದ್ದರು ಎನ್ನಲಾದ ಮಾತಿನಿಂದ ಒಂದಷ್ಟು ಗಲಾಟೆಗಳು, ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ನಡೆಯುತ್ತಾ ಇದ್ದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಮ್ಮನನ್ನು ಒಂದು ಸಭೆಗೆ ನಾನೇ ಕರೆದೊಯ್ದಿದ್ದೆ. ಗಾಂಧೀನಗರದ ಪಾರ್ಕ್‌ ಒಂದರ ಬಳಿ ಸೇರಿದ್ದ ಗುಂಪನ್ನು ಉದ್ದೇಶಿಸಿ ಮಾತಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಅವರನ್ನು ನಾನು ಮೊದಲಿಗೆ ನೋಡಿದ್ದು ಅಲ್ಲಿಯೇ. ಆ ಹೊತ್ತಿಗಾಗಲೇ ಅದೇ ಸಂಘಟನೆಯ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಆಗಿದ್ದ ಸಾ.ರಾ.ಗೋವಿಂದು ಅವರನ್ನು ಹಲವು ಸಲ ಕಂಡಿದ್ದೆ. ಅವರು ನನ್ನ ತಾಯಿಯ ಭೇಟಿಗೆ ಒಂದೆರಡು ಸಲ ನಮ್ಮ ಮನೆಗೂ ಬಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಅವರನ್ನು ಈ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡಿದ್ದೇ ಮೊದಲು. ಸಂಪೂರ್ಣ ವೈಟ್‌ ಅಂಡ್‌ ವೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ತಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಸಿನಿಮಾ ನಿರ್ಮಾಪಕರ ಹಾಗೆ ಕಂಡಿದ್ದರು ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದು. ಆದರೆ ಆ ದಿನದ ನಂತರ ಅವರ ಸಂಪರ್ಕ ನನಗೆ ಮತ್ತೆ ಆಗಲೇ ಇಲ್ಲ.

ನಂತರ, ನಾನು ನನ್ನ ಫ್ಯಾಕ್ಟರಿ ಕೆಲಸ ಬಿಟ್ಟು ಸಿನಿಮಾ ಮತ್ತು ರಂಗಭೂಮಿಯನ್ನೇ ಪೂರ್ಣಾವಧಿ ಮಾಡುವುದೆಂದು ಹೊರಬಂದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಿಜಿಕೆ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನೂರೈವತ್ತು ದಿನಗಳ ರಂಗಪ್ರದರ್ಶನದ ಯೋಜನೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ದೇಣಿಗೆ ಪಡೆಯಲು ಹಲವು ಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಬಾಗಿಲಿಗೆ ಎಡತಾಕುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಆಗ ಜಾಣಗೆರೆ ವೆಂಕಟರಾಮಯ್ಯನವರ ಕಛೇರಿ ಎಂದುಕೊಂಡು ನಾನು ಮತ್ತು ರಂಗಗೆಳೆಯರು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದ್ದು “ಅಭಿಮಾನಿ” ಪತ್ರಿಕೆಯ ಕಛೇರಿ. ಜಾಣಗೆರೆ ಅವರ ಮೂಲಕ ನನಗೆ ಆಗ ಮತ್ತೆ ಸಿಕ್ಕದ್ದು ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್.‌ ನಾವು ರಂಗಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ದೇಣಿಗೆ ಪಡೆಯಲು ಬಂದಿದ್ದೇವೆ ಎಂದು ತಿಳಿದೊಡನೆ ತಮ್ಮ ಹೆಸರಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿ ಬರಕೊಳ್ಳಿ ಎಂದರು. ಅಲ್ಲಿಂದ ಮತ್ತೆ ನನ್ನ ಮತ್ತು ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಅವರ ಸಂಬಂಧ ನವೀಕರಣ ಆಯಿತು. ನಾವು ಮಾಡುತ್ತಾ ಇದ್ದ ರಂಗ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅವರ ಕಛೇರಿಗೆ ಹೋಗಿ ದೇಣಿಗೆ ಪಡೆಯುತ್ತಾ ಇದ್ದೆವು. ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಅದೇ ಕಛೇರಿಯಲ್ಲಿ “ಅರಗಿಣಿ” ಸಿನಿಮಾ ವಾರ ಪತ್ರಿಕೆ, “ಅಭಿಮಾನಿ” ಸಾಪ್ತಾಹಿಕ ಟ್ಯಾಬ್ಲಾಯ್ಡ್‌ ಅಲ್ಲದೆ “ಅಭಿಮಾನ” ಎಂಬ ದಿನಪತ್ರಿಕೆಯೂ ಶುರುವಾಯಿತು. ನಂತರ “ಸಂಚು”, “ಪೊಲೀಸ್‌ ಫೈಲ್”‌, “ತಾಯಿ”, “ಚಕೋರಿ” ಎಂಬ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸಹ ಶುರುವಾದವು. ಇದೆಲ್ಲ ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಪ್ರಧಾನ ವ್ಯವಸ್ಥಾಪಕ ಸಂಪಾದಕರಾಗಿದ್ದವರು ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್.‌

ಒಬ್ಬ ನಾಡು ಕಂಡ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ನಟನ ಅಭಿಮಾನಿ ಬಳಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಸ್ಥಾನದಿಂದ ಹಲವು ಪತ್ರಿಕೆಗಳ ಸಂಪಾದಕರಾಗುವವರೆಗಿನ ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಅವರ ಈ ಪಯಣ ನಿಜಕ್ಕೂ ನನಗೆ ಅಚ್ಚರಿ ಮೂಡಿಸಿತ್ತು. ಅವರು ಹಲವು ಸಮಾರಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಾಗೆಲ್ಲ ನಾನು ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಜೊತೆಗೆ ಮಾತಾಡಿದ್ದುಂಟು. ಅವರು ಎಂದಿನಂತೆಯೇ ನಕ್ಕು ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ತಾವು ನಂಬಿದ ದೇವರ ಮೇಲೆ ಹಾಕುತ್ತಿದ್ದರು. ನಾನೂ ಸಹ ಅವರನ್ನು ತಮಾಷೆ ಮಾಡಿ ನಗಿಸುತ್ತಿದ್ದೆ. ಹೀಗೆ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣೆದುರಿಗೆ ಏನೆಲ್ಲಾ ಆಗಿ ಬೆಳೆದ ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕತೆ ಈ ನಾಡಿನ ಸಕ್ಸಸ್‌ ಸ್ಟೋರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಇರಬೇಕಿತ್ತು. ಅದ್ಯಾಕೋ ನಮ್ಮ ಮಾಧ್ಯಮ ಮಿತ್ರರಿಗೆ ಮುದ್ರಣ ಮಾಧ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಇಷ್ಟೆಲ್ಲಾ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದ ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಬರೆಯಬೇಕು ಎಂದೆನಿಸಿಲ್ಲ ಅನಿಸುತ್ತದೆ.

ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಅವರು ನನಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹತ್ತಿರವಾದದ್ದು ನಾನು ಪೂರ್ಣಾವಧಿಗೆ ಸಿನಿಮಾ, ರಂಗಭೂಮಿ ಮಾಡಲು ಹೊರಟು ಆರ್ಥಿಕ ಸಂಕಷ್ಟಗಳಿಗೆ ಸಿಲುಕಿದ್ದಾಗ. ಆಗೆಲ್ಲಾ ನನ್ನ ಬೈಕಿಗೆ ಪೆಟ್ರೋಲ್‌ ಹಾಕಿಸಲು ಸಹ ದುಡ್ಡಿರುತ್ತಾ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಸಂದರ್ಭ ಬಂದಾಗ ಸೀದಾ ಇವರ ಕಛೇರಿಗೆ ಹೋದರೆ ಸಾಕು, ಯಾವುದೋ ಪುಟ್ಟ ಕ್ರೈಂ ಸುದ್ದಿಯ ತುಣುಕು ಕೊಟ್ಟು ಕತೆಯಾಗಿ ಬರೆಯೊ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದ ಹಲವು ಗೆಳೆಯರು ಇದ್ದರು. ಅವರ ಸೂಚನೆಯಂತೆ ತಟ್ಟನೆ ಕತೆ ಬರೆದುಕೊಟ್ಟರೆ ಆ ಕೂಡಲೇ ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ನಮ್ಮ ಕೈಗೆ ನೂರು ಅಥವಾ ನೂರೈವತ್ತು ರೂಪಾಯಿ ತುಂಬುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ನನ್ನಂತಹ ಹಲವರ ಆ ದಿನದ ಹಸಿವು ನೀಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಈ ಕತೆ ಬರೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನನ್ನ ಸಮವಯಸ್ಕರ ನಡುವೆ ಹಲವು ಸಲ ಸ್ಪರ್ಧೆಗಳೇರ್ಪಟ್ಟು ಮೊದಲು ಕತೆ ಬರೆದು ಮುಗಿಸಿದವರಿಗೆ ಐವತ್ತು ರೂಪಾಯಿ ಬೋನಸ್‌ ಎಂಬ ಚಾಲೆಂಜ್‌ ಬರುತ್ತಿತ್ತು. ಆ ತರಹದ ಹಲವು ಚಾಲೆಂಜ್‌ ಗೆದ್ದು ಎಲ್ಲಾ ಗೆಳೆಯರಿಗೂ ಹತ್ತಿರದ ಹೋಟೆಲಿನಲ್ಲಿ ಊಟ ಕೊಡಿಸಿದ್ದೂ ಸಹ ಇವತ್ತಿಗೂ ಹಸಿಯಾದ ನೆನಪು. ಹೀಗೆ ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಕಾರಣವಾಗಿ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಇದ್ದ ಹಲವರ ಕುಟುಂಬಗಳು ನೆಮ್ಮದಿ ಕಂಡಿದ್ದಂತೂ ನಿಜ.

ನಂತರದಲ್ಲಿ “ಅರಗಿಣಿ” ಪತ್ರಿಕೆಗೆ ರಂಗಭೂಮಿ, ಚಿತ್ರಕಲೆಯನ್ನು ಕುರಿತ ಲೇಖನಗಳನ್ನೂ ಸಹ ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ಬರೆದದ್ದಿದೆ. ಆದರೆ ನಾನು ಪೂರ್ಣಾವಧಿಗೆ ರವಿಚಂದ್ರನ್‌ ಅವರ ಕ್ಯಾಂಪಿನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡತೊಡಗಿದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ದಿಢೀರನೆ ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಅವರ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ನನ್ನೆಲ್ಲ ಗೆಳೆಯರೂ ಒಂದೇ ಸಲಕ್ಕೆ ಆ ಕೆಲಸ ಬಿಟ್ಟು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪತ್ರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಹೋಗಿಬಿಟ್ಟಿದ್ದರು. ರವಿಚಂದ್ರನ್‌ ಅವರ ಮನೆಯ ಎದುರಿನ ಸಾಲಿನಲ್ಲೇ ಅಭಿಮಾನಿ ಕಚೇರಿ ಸಹ ಇತ್ತು. ನನ್ನನ್ನು ಆ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡ ವೆಂಕಟೇಶ್ ಕೂಗಿ ಕರೆದು ಹೀಗಾಗಿದೆ, ನಿನ್ನ ಸಹಾಯ ಬೇಕು ಎಂದಿದ್ದರು. ನಾನು ಒಂದೆರಡು ವಾರ ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಎಂಬ ಹಸಿವು ನೀಗುವ ಜೀವದ ಸಂಕಷ್ಟಕ್ಕೆ ನೆರವಾಗುವಂತೆ “ಅರಗಿಣಿ” ಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿಕೊಡುತ್ತಿದ್ದೆ.

ಈ ಎಲ್ಲ ನನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅನುಭವಗಳ ನಡುವೆ ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಬೆರಗಾಗುವಂತೆ ಟಿ.ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಬೆಳೆದರು. ಅವರ ಮುದ್ರಣಾಲಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಯಂತ್ರಗಳು ಬಂದವು. ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಹೊರರಾಜ್ಯದ ಶಾಲೆಗಳಿಗೂ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಸಹಸ್ರಾರು ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುದ್ರಿಸಿ ಕೊಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ನಮ್ಮ ಕಣ್ಣೆದುರೇ ಆದ ಸತ್ಯಗಳು. ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಹಲವು ಪತ್ರಕರ್ತರಿಗೆ ಮರುಜೀವ ಕೊಟ್ಟದ್ದು, ಹಲವು ಹೊಸಬರು ಬೆಳೆಯಲು ಕಾರಣರಾದದ್ದು, ನನ್ನಂತಹ ಹಲವರಿಗೆ ಸಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಸರೆಯಾದದ್ದು… ಹೀಗೆ ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಎಂಬ ಸ್ಟಾರ್‌ ನಟರ ಅಭಿಮಾನಿ ಸ್ವತಃ ತಮ್ಮದೇ ಅಭಿಮಾನಿ ಬಳಗ ಸೃಷ್ಟಿಸಿಕೊಂಡದ್ದು ಸದಾ ನೆನಪಲ್ಲಿಡಬೇಕಾದ ಯಶೋಗಾಥೆ. ಈ ಕತೆಗೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಗೋಯೆಂಕ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದ ಟಿಯೆಂಕ ಎಂದರೂ ತಪ್ಪಿಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ವೆಂಕಟೇಶ್‌ ಹೀಗೆಯೇ ಹಲವು ಕಾಲ ಹಲವರಿಗೆ ನೆರಳಾಗಿ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಇರಲಿ ಎಂಬುದೊಂದೇ ಪ್ರೀತಿಯ ಹಾರೈಕೆ.

– ಬಿ. ಸುರೇಶ

೨೮ ಜನವರಿ ೨೦೨೧

ಬೆಂಗಳೂರು